ගෞතම බුදු සිරිතේ සුවිශේෂී අවස්ථා හා බෞද්ධ ඉතිහාසය
බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රී ස්වාමීන් වහන්සේ විසින් ලියා පළ කරන ලද
ශාක්‍යමුනීන්ද්‍රාවදානය හෙවත් සිද්ධාර්ථ ගෞතම් බුද්ධ චරිතය නම් කෘතිය ප්‍රධාන වශයෙන් මෙම ලිපිය සැකසීමේදී භාවිතා කරන ලදී.
1 වැනි වස්කාලය
බුද්ධත්වය ලබා
1 වන වර්ෂය
2 වැනි වස්කාලය to 5 වැනි වස්කාලය
බුද්ධත්වය ලබා
2 වන වර්ෂය
3 වැනි වස්කාලය
බුද්ධත්වය ලබා
3 වන වර්ෂය
4 වැනි වස්කාලය
බුද්ධත්වය ලබා
4 වන වර්ෂය
5 වැනි වස්කාලය
බුද්ධත්වය ලබා
5 වන වර්ෂය
ඉන්දියාවේ ලුම්බිණි සල් උයනේ දී.
ඉන්දියාවේ බුද්ධගයාවේදී වයස අවුරුදු 36 දි බුද්ධත්වයට පත්වීම.
බෝධි මූලය යට - බුද්ධත්වයට පසු පළමු සතිය තුළ බුදුන් වහන්සේ බෝ ගස යට වාඩි වී තමන් අවබෝධ කරගත් ධර්මය මෙනෙහි කරමින් කල් ගත කළ.
දෙවන සතියේදී බුදුන් වහන්සේ බෝධීන් වහන්සේට මුහුණලා වැඩ වැඩ සිටිමින්, බුදු බව ලබා ගැනීමේදී සෙවණ දුන් බෝධීන් වහන්සේ දෙස ඇසිපිය නොහෙළා බලා සිටිමින් බෝධීන් වහන්සේට ගෞරවය කළහ.
තුන්වන සතිය ගත කළේ බෝමැඩ අසලම සක්මන් කළහ.
සිව්වන සතිය රුවන් ගෙහි වැඩ සිටිමින් ධර්මය මෙනෙහි කළහ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ පස්වන සතිය ගතකළේ අජපල් නුග රුක මුලයි.
බුදුරජාණන් වහන්සේ හයවන සතිය මුචලින්ද රුක මුල විමුක්ති සුවයෙන් වැඩ වැඩ සිටියහ. මුචලින්ද නම් නාග රාජයෙකු පැමිණි බුදුරදුන්ට වැසි සුළං ආදියෙන් ඇතිවන පීඩා වළකාලිය.
සත්වන සතිය රාජායතන නම් කිරිපළු රුක මුල විමුක්ති සුවයෙන් වැඩ සිටියහ.
සත්වන සතිය අවසන්හි සමවතින් නැඟී සිටි උන්වහන්සේට සක් දෙව් රජාණෝ දැවටු දඬු ද මුව දෝනා පැන් ද බෙහෙත් අරළුවක් ද ප්‍රදානය කොට ගියහ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ද දැහැටි වළඳා මුව දොවා කිරිපළු රුක් මුලමැ හුන් සේක.
- බුදු රජාණන්වහන්සේ ඉසිපතනයේ මිගදායේදී පස්වග තවුසන්ට දම්සක් පැවසුම් සූත්‍රය දේශනා කළහ. එම දේශනාව අසා පළමුව කොන්ණ්ඩඤ්ඤ තවුසා සෝවාන් විය, අනෙකුත් තවුසන් සතර දෙනා ද අනතුරුව සෝවාන් විය.
- අනන්ත ලක්ඛණ සූත්‍රයේ ඇතුළත් දහම් අසා තවුසන් පස් දෙනාම රහත් වූහ.
- භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසිදහසක් රහතුන් පිරිවරා කපිලවාස්තු පුර වැද වහසල් දොරැ සිට ගෙපිළිවෙළින් පිඬු සිඟා වැඩි සේක.
- යශෝධරා දේවීය ගාථා අටෙකින් කෙසග පටන් නිය අග තෙක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ රූපය වර්ණනා කිරිම.
- සුදොවුන් මහ රජතුමා සෝවාන් වී ය.
- ඉක්බිති රජ්ජුරුවෝ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගෙන් පාත්‍රය ලබාගෙන බුද්ධ ප්‍රමුඛ විසි දහසක් රහතුන් මාලිගාවට, වැඩම කරවා ගෙන ගොස්, වඩා හිඳුවා දන් වැළැඳවූහ. වළඳා අන්තයෙහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අනුමෙවෙනි බණ වදාරණ සේක්. එය අසා සුදොවුන් රජුරුවෝ සකෘදාගාමී වූහ.
- ප්‍රජාවතී ගෞතමී දේවී සෝවාන් වූහ.
සුභද්ද නම් පරිපබ්‍රාජකයා බුදුරදුන්ගෙන් පැනයක් ඇසීමට අවසර ඉල්ලීය ආනන්ද තෙරුන් එය වැළැක්වීමට අදහස් කළත් බුදුන් වහන්සේ එයට කැමැත්තෙන්ම අවසර දුන්නාහ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත ගොස් සැක දුරු කර ගෙන පැවිදි උපසම්පදාව ලැබූ අන්තිම ශ්‍රාවක සුභද්දය.
දෙව් මිනිසුන් කෙරෙහි මහා කරුණාවෙන් හතළිස් පස් වසරක් පුරා භික්ෂු, භික්ෂුණී, උපාසක, උපාසිකා යන සිව්වනක් පිරිස උදෙසා දහම් දෙසමින් බුදු සසුන පෝෂණය කිරීමට කටයුතු කළ බුදුරජාණන් වහන්සේ අසූ වන වියේදී කුසිනාරා නුවර මල්ල රජ දරුවන්ගේ උපවර්තන සල් උයනේදී පිරිවෙන් පා වදාළ සේක.
Notes
- 1.
BE = Buddhist Era. Year 1 of the Buddhist Era calendar is the year of the Buddha’s Parinibbana (death and final release), which occurred in the Buddha’s eightieth year (480 BCE according to the “historical” timeline; 544 BCE by tradition).
The actual date of the Buddha’s birth is unknown. According to Buddhist tradition, the Buddha’s birth took place in 624 BCE, although some recent estimates place the Buddha’s birth much later — perhaps as late as 448 BCE {1}. 560 BCE is one commonly accepted date for the Buddha’s birth, and the “historical” date for that event that I adopt here.
Events in the timeline prior to -250 CE are shown with two CE dates: the date based on the “traditional” nativity of 624 BCE, followed by the date based on the “historical” date of 560 BCE. After -250 CE the “historical” date is dropped, since these dates are more appropriate only in discussions of earlier events.
To calculate the CE date corresponding to an event in the Buddhist traditional calendar, subtract 544 years from the BE date. The BE dates of well-documented historical events (particularly those in the twentieth century) may be off by one year, since the CE and BE calendars start their years on different months (January and May, respectively).
- 2.
- CE = Common Era. Year 1 of the Common Era corresponds with the year 1 AD (Anno Domini) in the Christian calendar. -1 CE (or 1 BCE — “Before the Common Era”) corresponds with the year 1 BC (“Before Christ”). By convention there is no year zero; the day after 31 December 1 BCE is 1 January 1 CE.
- 3.
- Events of the last few decades are still too recent to claim any historical significance.